Fizibilite Çalışması Nedir ve Neden Önemlidir?
Fikirler ve projeler, hayata geçirilebildikleri ölçüde anlamlı ve değerlidir. Bir fikrin veya projenin ne derece gerçekçi, uygulanabilir, sürdürülebilir ve karlı bir yatırıma dönüşüp dönüşemeyeceğini değerlendirebilmenin en sağlıklı yolu, o fikir ve proje hakkında yapılacak doğru bir fizibilite çalışmasından geçer.
Bir fizibilite çalışmasının en temel
amacı; bir yatırım fikrinin tüm yönleri ile incelenip, ilgili veri ve bilgiler
eşliğinde, kapsamlı analiz ve değerlendirmeler yapılarak nihai karar vericilerin
en doğru kararı almalarına yardımcı olmaktır.
Bu yazımızda PAROJE Yatırım
Danışmanlık olarak tarafımızca yapılan fizibilite çalışmalarında nasıl bir
yöntem izlenildiği, hangi hususlara yer verildiği, fizibilite raporunun ana
başlıkları ile bu başlıkların içeriklerinin neler olduğu gibi hususlarında özet
bir bilgi sunulacaktır.
Yatırım yapılması planlanan projenin
hacmi ve mali büyüklüğü, sıfırdan komple (greenfield) bir yatırım mı yoksa var
olan bir şirketin ve tesisin satın alınmasına (M&A) ilişkin mi olduğu,
yatırımın yapılacağı sektör ve hangi ülkede yapılacağı gibi çeşitli
parametrelere göre bir takım değişiklikler göstermekle birlikte, bir fizibilite
çalışmasında genel olarak aşağıda yer alan ana başlıklar altında detayları
verilen hususlarda kapsamlı bir rapor hazırlanarak, nihai karar vermesine
yardımcı olabilmesi için yatırımcıya sunulacaktır.
1. Yatırım Projesinin Ait Olduğu Sektörün Genel Görünümü
Bu bölümde yatırım projesinin ilişkili olduğu sektörün
hem küresel hem de ulusal ölçekte içinde bulunduğu koşullar en güncel veriler
eşliğinde analiz edilmektedir. Söz konusu analiz yapılırken ilgili sektörün
hali hazırdaki mali büyüklüğü, geçmiş yıllara ilişkin performansı, ihracat ve
ithalat verileri, son yıllarda yapılan yeni yatırımlar, sektörde gerçekleşen
şirket birleşme ve satın almalar küresel ve ulusal bazda değerlendirilmektedir.
Söz konusu çalışmalar yapılırken ilgili sektör hakkında güvenilir kuruluşlarca
daha önce hazırlanmış raporlar, akademik dünya tarafından yayımlanan makaleler,
dünyanın önde gelen medya organlarınca yapılan haber ve yorumlar detaylı bir
şekilde incelenmektedir. Bu çalışmalara ek olarak, sektörün önde gelen
temsilcileri ile birebir görüşmeler yapılarak, sahadan elde edilen veriler
ışığında çalışma derinleştirilmektedir. Bu bölümde ayrıca sektörün gelecek beş
yıla ilişkin büyüme potansiyeli ve diğer beklentiler konusunda değerlendirme ve
tahminlere yer verilmektedir.
2. Sektördeki Rekabet Koşulları ve Rakiplerin Analizi
Yatırım yapılması planlanan sektörün mevcut rekabet koşulları hakkında yeteri kadar bilgi sahibi olmadan bir yatırım kararı almak rasyonel bir davranış şekli değildir. Kapsamlı bir rekabet analizi yapabilmenin ilk adımı sektördeki rakipleri iyi tanıyıp, bu rakiplerle rekabet edebilmek için gerekli stratejileri belirlemekten geçmektedir. Söz konusu stratejileri
belirlemek ve eyleme geçebilmek için rakiplerin gerek üretim gerekse satış ve
pazarlama açısından güçleri, zaafları, pazar payları, üretim maliyetleri,
pazarlama yöntemleri, Ar-Ge ve inovasyon kapasiteleri gibi hususlarda yeterli
bilgi ve veriye sahip olmak gerekmektedir. Fizibilite çalışmasının bu bölümünde
sektörel rekabet üzerinde etkisi olan piyasa dinamiklerinin yanı sıra
düzenleyici ve denetleyici kurumlar ile ilgili sektöre ilişkin mevzuat hakkında
da çeşitli değerlendirmeler yapılmaktadır.
3. Üretim Planlaması
Fizibilite çalışmasının konusu bir üretim fikrini
ihtiva ediyor ise fabrika kuruluş yerinin seçimi (arsa maliyeti, yasal izinler,
alt yapı kalitesi, vs.), ham ve yardımcı maddelerin temini, beyaz ve mavi
yakalı çalışanların istihdam koşulları, yatırım bölgesine ve sektöre sağlanan
kamusal teşvik ve destekler, tedarik, lojistik ve dağıtım kanalları, enerji
temini ve maliyetleri gibi üretime ve dolayısıyla birim ve toplam üretim
maliyetlerine doğrudan ve dolaylı şekilde etki edebilecek tüm unsurlar
ayrıntılı bir şekilde incelenmektedir. Tüm bu hususların yanı sıra işletmenin
optimum kurulu kapasitesi, ilk ve daha sonraki yıllara ilişkin fiili kapasite
kullanımı ve toplam üretim miktarları, makine ve ekipman seçimi ve bunların
tedarik maliyetleri, iş akış ve üretim şeması gibi hususlarda detaylı bilgi ve
analizlere yer verilmektedir.
4. Pazarlama Planlaması
İşletme tarafından üretilen mal ve/veya hizmetlerin
hedeflenen pazarlarda satılabilmesi için piyasanın özelliklerinin, talebi
etkileyen unsurların, hedef müşteri kitlesinin zevk, tercih ve satın alma
güçlerinin, mal ve hizmetlerin fiyat elastikiyetinin, ikame ve tamamlayıcı mal
ve/veya hizmetlerin fiyatlarının iyi analiz edilmesi elzemdir. Raporun bu
bölümünde, birim üretim maliyetleri de göz önüne alınarak ürünün en uygun
piyasaya giriş fiyatının ne olması gerektiği, müşteriye ulaşma ve dağıtım
kanalları, ürünün reklam ve tanıtım faaliyetleri, rakiplerin ürünlerinin
fiyatları ve fiyat dışında önem arz eden diğer pazarlama ve satış stratejileri
hakkında değerlendirmelere yer verilmektedir.
5. İnsan Kaynakları, Yönetim ve Organizasyon Planlaması
Bir işletmede bulunması gereken departmanlar (üretim,
pazarlama, mali işler, vs.), bu departmanların görev ve sorumlulukları ile
birbirleriyle ilişkileri, departmanlarda çalışacak personelin niteliği ve
niceliği gibi hususlar iş akış ve organizasyon şemaları da eklenerek fizibilite
raporunda yer almaktadır.
6. Ekonomik ve Finansal Analizler
Bir fizibilite çalışmasının en önemli
fonksiyonlarından birisi de planlanan yatırım projesinin fayda ve maliyet
analizlerinin doğru ve gerçekçi bir yaklaşımla ele alınarak gerekli
hesaplamaların yapılmasıdır. Bu çerçevede; projenin hayata geçirilebilmesi için
ihtiyaç duyulacak minimum sermaye tutarı, finansal kaynak planlaması (öz
sermaye ve dış finansman) ve finansman maliyeti, beklenen yatırım karlılığı ve
yatırım geri dönüşüm oranı/süresi, net bugünkü değer analizi gibi hususlar
uluslararası yöntem ve standartlarda hesaplanmaktadır. Söz
konusu hesaplamalardan elde edilen veri ve analizler neticesinde ortaya çıkan
fotoğraf nihai karar alınırken son derece etkili ve belirleyici olmaktadır.
7. Risk Analizi ve Risk Azaltıcı Tedbirler
Fizibilite çalışmasının son bölümünde gerek küresel ve
ulusal makroekonomik gelişmeler ve beklentiler gerekse yatırımın yapılacağı
sektöre ilişkin gelişmeler ve beklentiler dikkate alınarak firmanın
karşılaşabileceği riskler hakkında gerçekçi analiz ve değerlendirmeler yapılmaktadır.
Ortaya konulan risk unsurlarının nasıl bertaraf edilebileceği, ne gibi
adımların atılması gerektiği gibi hususlarda tavsiyelerde bulunulmaktadır.
PAROJE Yatırım Danışmanlık tarafından yapılan
fizibilite çalışması sayesinde, yatırım yapmayı planladığınız ülke ve sektöre
ilişkin tüm fırsat ve riskleri bütüncül bir bakış açısı ile değerlendirecek, en
iyi ve en doğru kararı vereceksiniz.
